Γιατί τα νήπια επιδιώκουν να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού; Και γιατί οι γονείς έχουμε πολλούς καλούς λόγους να τους δίνουμε αυτή την ευκαιρία, υπερβαίνοντας τους φόβους μας?
Καθώς οι φθινοπωρινές μέρες μικραίνουν και η θερμοκρασία πέφτει, οι υπαίθριες δραστηριότητες με τον τρίχρονο γιο μου λιγοστεύουν. Κάποια απογεύματα λοιπόν, μετά την επιστροφή από τη δουλειά στο σπίτι, αναζητώ τρόπους να τον απασχολήσω δημιουργικά ενώ ταυτόχρονα προσπαθώ να τα βγάλω πέρα με τις δουλειές του νοικοκυριού που συσσωρεύονται ως διά μαγείας.
Τη λύση, τότε, δίνει συχνά ο ίδιος μου ο γιος, ζητώντας να με βοηθήσει στις καθημερινές «αγγαρείες». Και κάπως έτσι οι «αγγαρείες» γίνονται για μένα σχεδόν παιχνιδάκι και για εκείνον μια ευκαιρία για παιχνίδι και μάθηση. Είτε συμμετέχει στο πλύσιμο πιάτων είτε στο γέμισμα του πλυντηρίου με άπλυτα ρούχα είτε στο σκούπισμα της αυλής.
Τα παιδιά ενός έως τεσσάρων ετών λατρεύουν τις καθημερινές δουλειές
Και θέλουν πολύ να τα καλούμε να συμμετέχουν, όπως επιβεβαιώνει η Silvana Quattrocchi Montanaro στο καινούριο, ενδιαφέρον βιβλίο της «Κατανοώντας τον άνθρωπο. Η Μοντεσσοριανή προσέγγιση στα τρία πρώτα χρόνια ζωής» (εκδ. Καλειδοσκόπιο). Όπως εξηγεί συγκεκριμένα η συγγραφέας:
«Οι δουλειές της καθημερινής ζωής ανταποκρίνονται απόλυτα σε αυτό που αναζητούν τα παιδιά αυτής της ηλικίας: μια δραστηριότητα που απαιτεί τη μυϊκή τους ενέργεια και μπορεί συγχρόνως να οδηγήσει σε ορατά αποτελέσματα. […] Αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία να τελειοποιήσουν τις κινητικές τους δεξιότητες, ενώ παράλληλα παρέχουν την επιβράβευση και την ικανοποίηση ενός απτού αποτελέσματος: το παιδί ντύνεται, το φαγητό ετοιμάζεται, το τραπέζι στρώνεται για το οικογενειακό ή κοινοτικό γεύμα».
Νήπια και καθημερινές δουλειές: οι προκαταλήψεις που μας ταλαιπωρούν
Κάποιες φορές, ωστόσο, όταν το νήπιο μας ρωτάει «μαμά, να σε βοηθήσω;», οι γονείς διστάζουμε να πούμε το «ναι». Ένας λόγος μπορεί να είναι γιατί βιαζόμαστε να ξεμπερδέψουμε με μια δουλειά και θεωρούμε ότι η συμμετοχή του νηπίου θα μας καθυστερήσει, αντί να μας διευκολύνει. Ένας άλλος, και μάλλον ο πιο βασικός λόγος, είναι ότι φοβόμαστε μήπως το «αδέξιο» νήπιό μας καταστρέψει το αντικείμενο που θα του δώσουμε ή μήπως βάλει τον εαυτό του σε κίνδυνο. Τι απαντά η Quattrocchi Montanaro στις γονεϊκές ανησυχίες, σύμφωνα πάντα με τη Μοντεσσοριανή προσέγγιση;
«Οι ενήλικες πάντα δυσκολεύονται να δεχτούν την ενεργή κίνηση των παιδιών, εξαιτίας δύο σοβαρών προκαταλήψεων:
»1. Τα μικρά παιδιά είναι ανίκανα να ελέγξουν τις κινήσεις τους και επομένως η πολλή ελευθερία σ’ αυτό τον τομέα τα εκθέτει σε υπερβολικό κίνδυνο. Αυτό δεν αληθεύει. Όταν τα παιδιά έχουν ελευθερία κίνησης από την αρχή της ζωής τους, αναπτύσσουν μεγάλη επίγνωση του σώματός τους στον χώρο και γίνονται ιδιαίτερα προσεκτικά στις δοκιμές νέων κινήσεων. […] Στα πολλά χρόνια εμπειρίας δεν είδαμε ποτέ τέτοια παιδιά να συμπεριφέρονται με επικίνδυνο τρόπο. Είναι πάντα έτοιμα να ακούσουν τον ενήλικα, να δεχτούν συμβουλές και να υπακούσουν σε οδηγίες. Έχουν σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης: τα εμπιστευόμαστε και μας εμπιστεύονται, επειδή καταλαβαίνουν πολύ καλά την επιθυμία μας να τους προσφέρουμε καθοδήγηση και ευκαιρίες για ανάπτυξη.
»2. Τα μικρά παιδιά είναι ανίκανα να σεβαστούν το περιβάλλον τους και γι’ αυτό πρέπει να προστατεύουμε τα πράγματά μας από τη “φυσική” τους καταστροφική συμπεριφορά. Επιπλέον, όσο πιο επιδέξια γίνονται στην κίνηση τόσο περισσότερο περιορίζουμε το πεδίο δράσης τους, τείνοντας να προωθούμε δραστηριότητες που δεν έχουν πραγματικό σκοπό. Αντί να τους επιτρέπουμε να χρησιμοποιούν αληθινά αντικείμενα στο περιβάλλον τους και να μαθαίνουν πώς να τα χρησιμοποιούν, προσφέρουμε παιχνίδια που καθιστούν αδύνατη κάθε πραγματική εμπειρία. Τα παιδιά πολύ σύντομα μαθαίνουν ότι δεν θέλουμε να μοιραζόμαστε τη δουλειά μας μαζί τους επειδή δεν εμπιστευόμαστε την καλή τους θέληση, την ικανότητα ή την επιθυμία τους να συμμετέχουν στη δραστηριότητα της οικογένειας ή των παιδικών συναναστροφών τους. […]
»Με αυτή την τακτική χάνουν και οι δύο! Τα παιδιά χάνουν την ευκαιρία να αναπτύξουν το δυναμικό τους και να ενοποιήσουν τον νου και το σώμα τους, ενώ οι ενήλικες χάνουν την ευκαιρία να έχουν πρόθυμους συνεργάτες και τη χαρά να βλέπουν αυτούς τους ανθρώπους να μεγαλώνουν λίγο λίγο κάθε μέρα χάρη στη βοήθειά τους, στην υπηρεσία τους για τη ζωή».
Μανίνα 